Η μυωπία είναι μια διαθλαστική ανωμαλία, κατά την οποία ο ασθενής βλέπει καθαρά τα κοντινά αντικείμενα, αλλά θολά τα μακρινά. Δε θεωρείται πάθηση. Πρόκειται για μία πολύ συχνή κατάσταση που πολλοί ερευνητές θεωρούν κληρονομική.
Στη μυωπία το μάτι του ασθενούς μπορεί να είναι μεγάλο ή ο κερατοειδής χιτώνας, (η διάφανη πρόσθια επιφάνεια του ματιού) μπορεί να έχει μεγάλη καμπυλότητα. Έτσι το φως που εισέρχεται στο μάτι, δεν εστιάζεται σωστά με αποτέλεσμα τα μακρινά αντικείμενα να φαίνονται θολά.
Γενικά η μυωπία μπορεί να εμφανιστεί κατά τη σχολική ηλικία και επειδή το μάτι συνεχίζει να μεγαλώνει, όπως και το υπόλοιπο σώμα του παιδιού, μπορεί να εξελιχθεί μέχρι την ηλικία των 20-22 ετών.
Μυωπία και Αστιγματισμός
Η μυωπία μπορεί να συνυπάρχει και με αστιγματισμό. Ο αστιγματισμός είναι επίσης μια διαθλαστική ανωμαλία. Οφείλεται σε ανώμαλο σχήμα του κερατοειδούς. Στο γενικό πληθυσμό κανένας σχεδόν κερατοειδής δεν είναι τέλειος, δηλ. απόλυτα σφαιρικός, με αποτέλεσμα συνήθως να υπάρχει ένα πολύ μικρό ποσό αστιγματισμού, το οποίο να συνυπάρχει με τη μυωπία. Ο βαθμός του αστιγματισμού, αφού προσδιοριστεί από τον οφθαλμίατρο ή τον οπτομέτρη μπορεί επίσης να διορθωθεί με χρήση γυαλιών, φακών επαφής ή διαθλαστικής χειρουργικής.
Αίτια εμφάνισης μυωπίας
Η ακριβής αιτία της μυωπίας παραμένει άγνωστη, αν και κύριοι υπεύθυνοι θεωρούνται δύο βασικοί παράγοντες, η κληρονομικότητα και το λεγόμενο οπτικό στρες. Επίσης η μυωπία μπορεί να εμφανιστεί και λόγω άλλων προβλημάτων υγείας όπως ο διαβήτης.
Οι πιθανότητες εμφάνισης μυωπίας αυξάνονται στην περίπτωση, που ένας ή και οι δύο γονείς έχουν μυωπία. Μάλιστα, υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι πολλοί άνθρωποι κληρονομούν τη μυωπία ή τουλάχιστον την τάση να αναπτύξουν μυωπία.
Αλλά ακόμα και αν η τάση να αναπτύξουν μυωπία είναι κληρονομική, η πραγματική ανάπτυξη της μπορεί να επηρεαστεί από το πώς ένα άτομο χρησιμοποιεί τα μάτια του. Το άτομο που δαπανά σημαντικό χρόνο ανάγνωσης, που εργάζεται σε έναν υπολογιστή ή κάνει άλλες έντονες κοντινές εργασίες που απαιτούν στενή οπτική επαφή, είναι πολύ πιθανό να αναπτύξει μυωπία.
Επιπλέον η μυωπία μπορεί όπως είπαμε και παραπάνω να οφείλεται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες ή άλλα προβλήματα υγείας. Συγκεκριμένα:
- Μερικοί άνθρωποι μπορεί να εμφανίσουν θολή όραση μόνο τη νύχτα. Η «νυχτερινή μυωπία» μπορεί να οφείλεται στο χαμηλό επίπεδο του φωτός που καθιστά δύσκολο για τα μάτια να εστιάσουν σωστά ή στο αυξημένο μέγεθος της κόρης του ματιού, επιτρέποντας πιο απομακρυσμένες, αόριστες ακτίνες φωτός να εισέλθουν στο μάτι.
- Οι άνθρωποι που «κουράζουν» υπερβολικά την κοντινή τους όραση (π.χ. όσοι εργάζονται σε υπολογιστή) μπορεί να εμφανίσουν ψευδή μυωπία. Αυτό προκαλεί θολή όραση από απόσταση, εξαιτίας της υπερβολικής χρήσης του μηχανισμού εστίασης των ματιών (προσαρμογή). Τα συμπτώματα είναι συνήθως προσωρινά και η όραση επανέρχεται στα κανονικά επίπεδα έπειτα από ξεκούραση. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου μπορεί να οδηγήσει σε μια μόνιμη μείωση της μακρινής όρασης.
Συμπτώματα μυωπίας
Τα συμπτώματα της μυωπίας περιλαμβάνουν:
- Δυσκολία εστίασης σε μακρινά αντικείμενα: Χαρακτηριστικό σύμπτωμα της μυωπίας για τα παιδιά είναι η δυσκολία σωστής αντιγραφής από τον πίνακα, ιδιαίτερα αν βρίσκονται στα πίσω θρανία.
- Πονοκέφαλοι μετά από διάβασμα ή πολύωρη κοντινή εργασία, μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή.
- Ανάγκη για κλείσιμο-σφίξιμο των ματιών, προκειμένου να δούμε καλύτερα ένα μακρινό αντικείμενο.
- Ανάγκη να καθίσουμε πιο κοντά στην τηλεόραση ή στον κινηματογράφο για να δούμε καλύτερα μια ταινία με υπότιτλους.
Διάγνωση μυωπίας
Η διάγνωση της μυωπίας μπορεί να γίνει στα πλαίσια του τακτικού οφθαλμολογικού ελέγχου. Ο οφθαλμίατρος ή ο οπτομέτρης θα διαγνώσουν τη μυωπία από τη δυσκολία ανάγνωσης των αριθμών στον πίνακα (οπτότυπο) και στη συνέχεια με τη χρήση κατάλληλων φακών, μέσω της διαδικασίας της διάθλασης, θα προσδιορίσουν τους κατάλληλους βαθμούς, με τους οποίους η μυωπία διορθώνεται. Οι κατάλληλοι μυωπικοί φακοί επιτρέπουν στον ασθενή να βλέπει καθαρά και άνετα, ακόμη και την πιο μικρή σειρά αριθμών στον οπτότυπο του ιατρείου.
Βαθμοί μυωπίας
Η μυωπία μπορεί να ξεκινήσει από ένα απλό -0,50D (D= διοπτρίες, ή αλλιώς οι βαθμοί της μυωπίας). Με -0,50D ή και -0,75D ο ασθενής μπορεί να αρχίσει να αντιλαμβάνεται τα ενοχλητικά συμπτώματα της μυωπίας και να χρειάζεται διόρθωση με γυαλιά ή φακούς επαφής. Μετά από την οφθαλμολογική εξέταση, ο οφθαλμίατρος ή ο οπτομέτρης θα προσδιορίσουν τον ακριβή βαθμό που χρειάζεται ο ασθενής, προκειμένου να είναι σε θέση να διαβάζει και τα πιο μικρά νούμερα στον πίνακα (οπτότυπο). Ωστόσο, ανάλογα με τους βαθμούς (ιδιαίτερα αν είναι κάτω από -2,00D) ο γιατρός σας θα σας επισημάνει για τη σωστή χρήση των γυαλιών ή των φακών επαφής. Για παράδειγμα τα γυαλιά που θα σας συνταγογραφήσει μπορεί να είναι βοηθητικά και να τα φοράτε μόνο κατά τη νυχτερινή οδήγηση, ή στην τηλεόραση, όταν θέλετε να δείτε μια ξένη ταινία με υπότιτλους. Αντίστοιχα τα παιδιά μπορεί να χρειάζεται να φορούν τα γυαλιά τους μόνο στο σχολείο και όχι όλη την ημέρα. Ανάλογα με το βαθμό και τις καθημερινές ανάγκες του ασθενούς, προσαρμόζουμε και τη χρήση των γυαλιών ή των φακών επαφής.
Υψηλή μυωπία
Από την άλλη πλευρά βέβαια υπάρχουν και ασθενείς με πολλούς βαθμούς μυωπίας, για τους οποίους η χρήση γυαλιών ή και φακών επαφής είναι ζωτικής σημασίας, προκειμένου να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες της καθημερινότητας τους. Σε πολύ υψηλές μυωπίες θα πρέπει εκτός από την εξέταση της διάθλασης για τον προσδιορισμό της κατάλληλης συνταγής για τη διόρθωση της μυωπίας, θα πρέπει να γίνεται και η εξέταση της βυθοσκόπησης για να ελέγχεται τακτικά ο βυθός του ματιού. Σκοπός της βυθοσκόπησης σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση εκφυλιστικών αλλοιώσεων λόγω της υψηλής μυωπίας.
Υψηλή μυωπία - Τι κάνω;
Για την αντιμετώπιση της υψηλής μυωπίας ο οφθαλμίατρος αφού πραγματοποιήσει τον προεγχειρητικό έλεγχο θα σας προτείνει και την καταλληλότερη λύση για εσάς.
Εάν το πάχος του κερατοειδούς (παχυμετρία) και οι βαθμοί το επιτρέπουν μπορεί να σας προτείνει να κάνετε laser για τη διόρθωση της μυωπίας. Εάν ο κερατοειδής σας είναι λεπτός (έχει δηλ. μικρότερο πάχος από το αναμενόμενο), τότε υπάρχει η δυνατότητα ένθεσης φακικών ενδοφακών ή ενδοφακών που τοποθετούνται. στο εσωτερικό του ματιού, στη θέση που φυσιολογικά βρίσκεται ο φυσικός φακός του ματιού (κρυσταλλοειδής φακός), τον οποίο διαθέτουν όλα τα ανώτερα θηλαστικά, όπως και ο άνθρωπος. Στην περίπτωση που ο οφθαλμίατρος σας προτείνει να βάλετε φακικό ενδοφακό δε θα χρειαστεί να αφαιρεθεί ο φυσικός φακός του ματιού σας. Η ένθεση αυτών των ενδοφακών και των φακικών ενδοφακών είναι μόνιμη και γίνεται με χειρουργική μέθοδο.
Μειώνεται η μυωπία;
Πολλοί μύωπες μπορεί να αισθανθούν ότι η μυωπία τους μειώνεται με το πέρας της ηλικίας. Χαρακτηριστικό που βιώνουν άτομα ηλικίας άνω των 45 ετών είναι ότι για να διαβάσουν ένα βιβλίο ή μια εφημερίδα χρειάζεται να βγάλουν τα γυαλιά τους. Αυτό συμβαίνει λόγω της εμφάνισης της πρεσβυωπίας, όπου ο μηχανισμός της προσαρμογής του ματιού αρχίζει να μη λειτουργεί όπως πριν. Η πρεσβυωπία σε αυτή την περίπτωση λειτουργεί αντισταθμιστικά.
Αντίθετα όταν μετά τη δεκαετία των 60 αρχίζει να εμφανίζεται καταρράκτης (θόλωση του κρυσταλλοειδούς φακού του ματιού), παρατηρείται μια αύξηση των βαθμών της μυωπίας. Αυτή η κατάσταση λέγεται ψευδο-μυωπία.
Αντιμετώπιση μυωπίας
Η αντιμετώπιση-διόρθωση της μυωπίας μπορεί να γίνει με:
- Γυαλιά (διορθωτικοί μυωπικοί φακοί)
- Φακούς επαφής
- Διαθλαστικοί χειρουργική (laser μυωπίας)
Τα γυαλιά, όπως και οι φακοί επαφής αποτελούν παραδείγματα διορθωτικών φακών. Η διόρθωση της μυωπίας επιτυγχάνεται με την αλλαγή της καμπυλότητας του κερατοειδούς, καθώς το φως εισέρχεται στο μάτι μας. Συγκεκριμένα τα γυαλιά και οι φακοί επαφής έχουν τη δυνατότητα να αντισταθμίζουν την επιφάνεια του κερατοειδή, με αποτέλεσμα οι ακτίνες φωτός να εστιάζονται πάνω στον αμφιβληστροειδή και όχι μπροστά από αυτόν. Οι φακοί επαφής τοποθετούνται απ’ ευθείας πάνω στον κερατοειδή και προσφέρουν ένα μεγαλύτερο πεδίο όρασης. Αυτό γίνεται εύκολα αντιληπτό αν ο χρήστης κοιτάξει σε ακραίες θέσεις προς τα πάνω, είτε προς τα κάτω και διαπιστώνει ότι διατηρεί την ίδια καλή όραση. Αντίθετα τα γυαλιά προσφέρουν πιο περιορισμένο οπτικό πεδίο.
Η διαθλαστική χειρουργική αποτελεί μια μόνιμη λύση διόρθωσης της μυωπίας. Γίνεται με τη βοήθεια laser, το οποίο σμιλεύει την επιφάνεια του κερατοειδούς κατάλληλα, με στόχο οι ακτίνες του φωτός που εισέρχονται στο μάτι μας να εστιάζονται ακριβώς πάνω στον αμφιβληστροειδή, προσφέροντας βέλτιστη και άνετη όραση. Με το laser μυωπίας, οι ασθενείς μπορούν να απαλλαγούν από τα γυαλιά της μυωπίας τους ή τους φακούς επαφής τους για πάντα!
Το laser που χρησιμοποιείται για τη διόρθωση της μυωπίας είναι το excimer laser. Το laser αυτό αναδιαμορφώνει ουσιαστικά την επιφάνεια του κερατοειδούς, αφαιρώντας στην πράξη τους βαθμούς της μυωπίας.
Laser για τη διόρθωση της μυωπίας
Υπάρχουν δύο δημοφιλείς μέθοδοι laser διόρθωσης της μυωπίας: Η μέθοδος PRK και η μέθοδος LASIK. Τα τελευταία χρόνια, με την πρόοδο της τεχνολογίας βεβαίως αυτές οι μέθοδοι έχουν εξελιχθεί ακόμη περισσότερο. Έτσι εκτός από την PRK υπάρχει και η μέθοδος transPRK και η femtoLASIK.
Η διαφορά της PRK από την transPRK είναι ότι η μέθοδος transPRK θεωρείται ανέπαφη τεχνική. Στο κλασσικό PRK το επιθήλιο (επιδερμίδα) του κερατοειδούς αφαιρείται προκειμένου να δράσει το laser, ενώ στο transPRK το laser δρα απ’ ευθείας στον κερατοειδή με μεγαλύτερη ακρίβεια. Το πλεονέκτημα της transPRK είναι ότι μειώνεται ο χρόνος της επέμβασης και της μετεγχειρητικής αποκατάστασης, έναντι της κλασσικής μεθόδου PRK.
Αντίστοιχα, η μέθοδος LASIK περιλαμβάνει 2 στάδια για τη διόρθωση της μυωπίας. Αρχικά δημιουργείται ένας κρημνός που λέγεται flap. Ο κρημνός αυτός είναι το εξωτερικό τμήμα του κερατοειδούς. Στην κλασσική μέθοδο LASIK το flap δημιουργείται μηχανικά με ένα εργαλείο που λέγεται μικροκερατόμος, ενώ στη μέθοδο FemtoLASIK δημιουργείται με τη βοήθεια ενός πολύ γρήγορου laser (femto-seconds, δηλ. 10-15 δευτερόλεπτα). Αυτό σημαίνει ότι ο κρημνός δημιουργείται με εξαιρετική ακρίβεια και μόλις σε 15 δευτερόλεπτα. Το επόμενο βήμα και στις δύο μεθόδους (LASIK και FemtoLASIK) είναι η δράση του excimer laser για την αφαίρεση των βαθμών της μυωπίας.
Laser μυωπίας κίνδυνοι
Παρ’ ότι οι μέθοδοι διόρθωσης της μυωπίας θεωρούνται εξαιρετικά ασφαλείς, λόγω της προόδου της τεχνολογίας, εντούτοις υπάρχουν ορισμένοι κίνδυνοι και περιορισμοί:
- Υποψήφιοι με πολύ λεπτό κερατοειδή
- Πολύ υψηλή μυωπία
- Ασταθής όραση και μεταβολές στους βαθμούς
- Έντονη ξηροφθαλμία
- Εγκυμοσύνη
- Ηλικία (κάτω των 18 ετών)
Laser μυωπίας παρενέργειες
Οι επιπλοκές και οι παρενέργειες της διόρθωσης της μυωπίας με laser είναι εξαιρετικά σπάνιες. Τα περισσότερα προβλήματα που παρατηρούνται μετά το laser μυωπίας, μπορούν να αντιμετωπιστούν με πρόσθετες θεραπείες. Οι παρενέργειες μετά από laser μυωπίας περιλαμβάνουν:
- Προσωρινή αίσθηση ξηροφθαλμίας και διακυμάνσεων στην όραση.
Αυτή η αίσθηση είναι φυσιολογική και συμβαίνει διότι το laser προκειμένου να σμιλεύσει τον κερατοειδή, αφαιρεί και περιοχή ιστού η οποία αφορά νεύρα που παράγουν δάκρυα. Η αίσθηση της ξηροφθαλμίας δημιουργεί διακυμάνσεις στην όραση. Αυτό που πρέπει να κάνει ο ασθενής μετεγχειρητικά είναι να χρησιμοποιεί τεχνητά δάκρυα πολύ συχνά.
- Διαταραχή με τον κρημνό (flap)
Εάν το flap δεν κατασκευαστεί σωστά, τότε ενδέχεται να μην εφαρμόσει σωστά στο στρώμα του κερατοειδούς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν μικροσκοπικές ραβδώσεις, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν οπτικές εκτροπές και παραμορφώσεις στην όραση. Με τη μέθοδο FemtoLASIK, όπου το flap δημιουργείται χωρίς ανθρώπινο χέρι, οι πιθανότητες αυτής της επιπλοκής εκμηδενίζονται.
- Ανώμαλος αστιγματισμός
Ο ανώμαλος αστιγματισμός μπορεί να δημιουργηθεί μετά τη διόρθωση της μυωπίας με laser, λόγω ακανόνιστης επούλωσης. Χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι τα διπλά είδωλα και οι εικόνες φαντάσματα (“ghost images”).
- Εκτασία κερατοειδούς
Η εκτασία αποτελεί μια σοβαρή επιπλοκή μετά από διόρθωση της μυωπίας με laser. Στην εκτασία ο κερατοειδής παίρνει ένα ανώμαλο (κωνικό) σχήμα. Η επιπλοκή αυτή με τον κατάλληλο προεγχειρητικό έλεγχο, μέσω τοπογραφίας κερατοειδούς, μπορεί να εξαλειφθεί. Η τοπογραφία κερατοειδούς μπορεί να μας δείξει εάν ένας ασθενής είναι κατάλληλος υποψήφιος για επέμβαση laser.
Πρόληψη μυωπίας
Η πρόληψη της μυωπίας είναι δύσκολη, ωστόσο υπάρχουν τρόποι να καθυστερήσουμε ή και να σταματήσουμε την εξέλιξή της:
- Να μην παραλείπουμε τον τακτικό οφθαλμολογικό μας έλεγχο (1-2 φορές το χρόνο).
- Να φοράμε γυαλιά ηλίου, τα οποία προστατεύουν από την υπεριώδη ακτινοβολία.
- Να φοράμε τα γυαλιά ή τους φακούς επαφής μας κατά τις οδηγίες του γιατρού.
- Να κάνουμε τακτικά διαλείμματα όταν δουλεύουμε ή βρισκόμαστε μπροστά από ηλεκτρονικό υπολογιστή. Μπορείτε να κοιτάτε κάτι μακριά (μέσα από ένα ανοικτό παράθυρο για 20 δευτερόλεπτα κάθε 20 λεπτά διαβάσματος).
- Να συμπεριλαμβάνετε στη διατροφή σας φρούτα, λαχανικά και τροφές πλούσιες σε Ω3 λιπαρά οξέα.
- Να σταματήσετε το κάπνισμα (αν καπνίζετε).
- Να ελέγχετε τη γενική σας υγεία τακτικά (αρτηριακή πίεση, επίπεδα σακχάρου στο αίμα).
Είναι σημαντικό αν παρατηρήσετε οποιαδήποτε αλλαγή στην όρασή σας, να επικοινωνήσετε άμεσα με τον οφθαλμίατρό σας.