Η πρεσβυωπία είναι η σταδιακή απώλεια της ικανότητας του οφθαλμού να προσαρμόζει, με άλλα λόγια να εστιάζει σε κοντινά αντικείμενα. Αποτελεί τη συχνότερη οπτική διαταραχή. Φυσιολογικά παρατηρείται μετά την 4η δεκαετία της ζωής τους.
Όλοι οι άνθρωποι μετά τα 40 υπόκεινται αργά ή γρήγορα στην ταλαιπωρία των κοντινών διορθωτικών γυαλιών (εκτός από κάποιους μύωπες).
Σήμερα με την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης, πολλοί άνθρωποι θα περάσουν πάνω από το ήμισυ της ζωής τους όντες πρεσβύωπες, εφόσον η φυσιολογική λειτουργία έχει χαθεί.
Αίτια της πρεσβυωπίας
Η πρεσβυωπία δημιουργείται λόγω μειωμένης προσαρμογής του φυσικού φακού του ματιού. Ο φακός αυτός βρίσκεται πίσω από την ίριδα (έγχρωμο μέρος του ματιού) και είναι μια δομή που παρατηρείται σε όλα τα ανώτερα θηλαστικά.
Η προσαρμογή γίνεται αυξάνοντας την διαθλαστική δύναμη του οφθαλμού μέσω της αλλαγής του πάχους του φακού.
Με το πέρας της ηλικίας ωστόσο, ο φακός του ματιού σκληραίνει και χάνει την ελαστικότητά του. Έτσι είναι πλέον η αύξηση της δύναμής του, άρα και η εστίαση σε κοντινά αντικείμενα.
Διάγνωση της πρεσβυωπίας
Η διάγνωση της πρεσβυωπίας γίνεται στα πλαίσια του τακτικού σας οφθαλμολογικού ελέγχου. Ο οφθαλμίατρος ή ο οπτομέτρης θα μετρήσει την οπτική σας οξύτητα στον πίνακα με τους αριθμούς. Στη συνέχεια θα προσδιορίσει μέσω της εξέτασης της διάθλασης εάν χρειάζεστε κάποια συνταγή γυαλιών για τη μακρινή σας όραση.
Για τη διάγνωση της πρεσβυωπίας στη συνέχεια, ο ασθενής διαβάζει μια κάρτα με φράσεις και αριθμούς στη συνήθη απόσταση ανάγνωσης. Προσδιορίζεται ο κατάλληλος φακός που τον βοηθά να δει τα πιο μικρά γράμματα στην κάρτα ανάγνωσης.
Η μέτρηση της μακρινής σας συνταγής παίζει σημαντικό ρόλο στην κοντινή σας διόρθωση (πρεσβυωπία). Η τελική κοντινή συνταγή διαμορφώνεται σύμφωνα με τα ευρήματα της μακρινής σας συνταγής (εφόσον ο ασθενής το χρειάζεται).
Η πρεσβυωπία αυξάνεται με την ηλικία, συνήθως ½ βαθμό κάθε 5 χρόνια και φυσικά η κοντινή διόρθωση προστίθεται στην μακρινή, με άλλα λόγια η κοντινή βοήθεια προστίθεται -αλγεβρικά- στα μακρινά γυαλιά. Δηλαδή, ένας υπερμέτρωπας 50 ετών με +2 βαθμούς υπερμετρωπία –που χρειάζεται κοντινή βοήθεια +1,50 βαθμό- θα έχει συνολικά +3,50 βαθμούς κοντινό γυαλί, ενώ ένας μύωπας με –2,00 βαθμούς θα χρειάζεται μόνο ½ βαθμό (+2 -1,50 = +0,5 ).
Συμπτώματα της πρεσβυωπίας
- Δυσκολία στην ανάγνωση, παρατήρηση κοντινών αντικειμένων.
- Αίσθηση ανάγκης απομακρύνουμε το αντικείμενο παρατήρησής μας, όλο και πιο μακριά.
- Ημικρανία ή πονοκέφαλος, κουρασμένα μάτια μετά από ώρα στον υπολογιστή ή μετά από έντονο διάβασμα.
Αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας
Η αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας μπορεί να γίνει με τη χρήση κοντινών γυαλιών. Είναι σημαντικό ωστόσο ο ενδιαφερόμενος πρεσβύωπας να έχει διορθώσει το διαθλαστικό του σφάλμα για μακριά (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμό), καθώς με βάση το μακρινό «πρόβλημα» θα αντιμετωπιστεί το κοντινό. Στην περίπτωση μάλιστα που ο ασθενής έχει μικρή μυωπία (1 ή 1,5 βαθμό), η πρεσβυωπία του αντισταθμίζεται και συνήθως δε χρειάζεται ακόμη βοήθεια για την πρεσβυωπία.
Η αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας μπορεί επίσης να γίνει και με πολυεστιακά γυαλιά. Οι πολυεστιακοί φακοί παρέχουν άνετη όραση σε όλες τις αποστάσεις (μακριά, μεσαία και κοντά). Με αυτό τον τρόπο ο ενδιαφερόμενος δε χρειάζεται να αλλάζει γυαλιά στην καθημερινότητά του, για να δει μακριά (πχ επιγραφή στο απέναντι κτήριο) ή να διαβάσει κάτι σε κοντινή απόσταση (πχ. κατάλογο εστιατορίου). Τα πολυεστιακά γυαλιά εξυπηρετούν πολύ τους ανθρώπους οι οποίοι έχουν ήδη μακρινό πρόβλημα (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμό) και αρχίζουν και έχουν συμπτώματα πρεσβυωπίας.
Για την αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν και οι πολυεστιακοί φακοί επαφής. Οι πολυεστιακοί φακοί επαφής λειτουργούν όπως και τα πολυεστιακά γυαλιά, διαθέτοντας ζώνες ομαλής μετάβασης από τη μια εστία στην άλλη. Ο σχεδιασμός τους συνήθως γίνεται με ομόκεντρες ζώνες διαφορετικής δύναμης, για να εξυπηρετείται ο ασθενής στην απόσταση που θέλει να δει.
Διόρθωση της πρεσβυωπίας
Η διόρθωση της πρεσβυωπίας μπορεί να γίνει και με και με σύγχρονες επεμβατικές μεθόδους, όπως η μονοόραση (monovision) και ένθεση προσαρμοστικών και πολυεστιακών ενδοφακών.
Η διόρθωση της πρεσβυωπίας με το σύστημα monovision μπορεί να γίνει είτε με διαθλαστική χειρουργική (laser), είτε στην επέμβαση καταρράκτη, είτε με τη χρήση φακών επαφής.
Στο σύστημα της μονοόρασης το ένα μάτι του ασθενούς διορθώνεται για να βλέπει μακριά και το άλλο για κοντά. Το μάτι που προτιμάται να βλέπει καλά σε κοντινές αποστάσεις για τη διόρθωση της πρεσβυωπίας είναι συνήθως το μη κυρίαρχο μάτι. Με το σύστημα monovision ο ασθενής μπορεί να βλέπει καλά μακριά και κοντά, χωρίς τη χρήση γυαλιών.
Η διόρθωση της πρεσβυωπίας με την ένθεση προσαρμοστικών ή πολυστιακών ενδοφακών μπορεί να γίνει στα πλαίσια της επέμβασης του καταρράκτη. Στο χειρουργείο του καταρράκτη, αφού αφαιρεθεί ο φυσικός φακός του ματιού (κρυσταλλοειδής φακός), τοποθετείται διαυγής ενδοφακός που προσφέρει καθαρή και άνετη όραση. Προκειμένου ο ασθενής να απαλλαγεί από τα συμπτώματα της πρεσβυωπίας, τοποθετούμε ενδοφακό, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να κάνει μικρο-κινήσεις εστίασης όταν θέλουμε να δούμε ένα κοντινό αντικείμενο (προσαρμοστικός ενδοφακός). Στην περίπτωση του πολυεστιακού ενδοφακού, η πρεσβυωπία διορθώνεται, καθώς όπως ακριβώς με τα πολυεστιακά γυαλιά ή τους πολυεστιακούς φακούς επαφής, ο ασθενής μπορεί να δει καθαρά σε όλες τις αποστάσεις.
Πολυεστιακός ενδοφακός
Είναι σημαντικό πριν από την απόφαση οποιασδήποτε μεθόδου διόρθωσης της πρεσβυωπίας να αξιολογούνται οι απαιτήσεις του κάθε ανθρώπου για την κοντινή του όραση. Οι ανάγκες της καθημερινότητας είναι διαφορετικές (άλλες είναι οι απαιτήσεις κοντινής όρασης για έναν επαγγελματία οδηγό και άλλες για έναν λογιστή ή χειριστή Η/Υ). Οι προσδοκίες επίσης πρέπει να είναι ρεαλιστικές για κάθε άνθρωπο ανάλογα με την ηλικία του, το επάγγελμά του και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε οφθαλμού.
Διόρθωση της πρεσβυωπίας με laser
Η διόρθωση της πρεσβυωπίας μπορεί να γίνει με διαθλαστική χειρουργική (laser). Η διαθλαστική χειρουργική χρησιμοποιείται ήδη 30 χρόνια για τη διόρθωση της μυωπίας, της υπερμετρωπίας και του αστιγματισμού. Η μέθοδος LASIK και PRK, αλλά και νεότερες εξελιγμένες μέθοδοι με τη χρήση femtosecond laser (femto-LASIK), όπου ο κρημνός (flap) πραγματοποιείται με εξαιρετική ακρίβεια και ασφάλεια, αλλά το transPRK, όπου ο χειρουργός-οφθαλμίατρος δε χρειάζεται να αφαιρέσει το επιθήλιο (επιδερμίδα) του κερατοειδούς για να δράσει το laser μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για τη διόρθωση της πρεσβυωπίας.
Οι ασθενείς που εμφανίζουν κάποιο διαθλαστικό πρόβλημα για μακριά μπορούν επίσης με τη μέθοδο monovision (μονοόραση) να απαλλαγούν από τη χρήση των γυαλιών ή των φακών επαφής τους, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα καθαρή και άνετη όραση σε όλες τις αποστάσεις.
Πρόληψη της πρεσβυωπίας
Δυστυχώς η πρεσβυωπία εμφανίζεται λόγω ηλικίας και φυσιολογικής γήρανσης του ματιού. Είναι κάτι που δεν μπορούμε να αποφύγουμε, καθώς επηρεάζει και τους ανθρώπους που μπορεί να μην έχουν κανένα άλλο οφθαλμολογικό πρόβλημα.
Ωστόσο αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι να ελέγχετε τακτικά την όρασή σας, κάνοντας ετήσιους ή εξάμηνους οφθαλμολογικούς ελέγχους. Επίσης καλό είναι να διατηρείτε και να προσέχετε την υγεία των ματιών σας. Ακολουθείστε τις παρακάτω συμβουλές:
• Φοράτε πάντα γυαλιά ηλίου ή και καπέλο όταν βρίσκεστε σε εξωτερικούς χώρους
• Ελέγχετε την όραση και την κατάσταση των ματιών σας, ιδιαίτερα αν έχετε κάποιο πρόβλημα υγείας όπως ο διαβήτης.
• Φοράτε προστατευτικά γυαλιά για την αποφυγή τραυματισμού (εάν το είδος της εργασίας σας το επιβάλλει).
• Προτιμάται τρόφιμα πλούσια σε αντιοξειδωτικά και βιταμίνες, όπως πράσινα φυλλώδη λαχανικά, φρούτα και ψάρια με Ω3 λιπαρά οξέα.
• Εάν παρατηρήσετε οποιαδήποτε ενόχληση ή αλλαγή στην όρασή σας (κοπιωπία, μείωση όρασης, παραμορφώσεις), επικοινωνήστε άμεσα με τον οφθαλμίατρό σας.